سرگئی شیپولین، از مؤسسه تحقیقات شیلات و اقیانوسشناسی روسیه، در نشست بومشناسی و انرژی دهمین مجمع رسانهای خزر در آستراخان اعلام کرد که تراز آب دریای خزر تا پایان سال ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۴) ممکن است ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر کاهش یابد. این کاهش، شدیدترین روند کاهشی در پنج سال اخیر است و از سال ۲۰۲۰ شتاب گرفته است. وی هشدار داد که اگر وضعیت بارندگیها به همین منوال ادامه یابد، تا سال ۲۰۳۰ تراز آب خزر ممکن است یک متر دیگر افت کند.
سطح آب دریای خزر از اواسط دهه ۱۹۹۰ رو به کاهش بوده و این روند به کاهش ورودی آب از رودخانه ولگا، که حدود ۸۵ درصد آب این دریا را تأمین میکند، نسبت داده میشود. شیپولین خاطرنشان کرد که کمعمقترین بخش خزر در شمال (نزدیک روسیه) و پرآبترین بخش آن در جنوب (نزدیک ایران) قرار دارد. کاهش آبدهی ولگا، همراه با تبخیر ناشی از افزایش دما، از عوامل کلیدی این بحران است.
کاهش تراز آب خزر تهدیدی جدی برای اکوسیستم منطقه، بهویژه تالابهای حساسی مانند گمیشان و خلیج گرگان است که ممکن است به نمکزار تبدیل شوند. این امر شوری آب را افزایش داده و حیات جانوران و بومسازگانهای ساحلی را به خطر میاندازد. رومل یونسوف، رئیس سرویس مدیریت طبیعت و حفاظت محیط زیست آستراخان، تأکید کرد که کشورهای حاشیه خزر باید بنادر، مسیرهای ماهیگیری و کشتیرانی را با این شرایط سازگار کنند و همکاری منطقهای برای حفظ منابع آبی را آغاز کنند.
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، در اجلاس اکولوژی نوسکی در سنپترزبورگ (خرداد ۱۴۰۴) هشدار داد که تا سال ۲۰۵۰، سطح آب خزر ممکن است تا ۱۸ متر کاهش یابد، که پیامدهای ویرانگری برای ماهیگیری و گردشگری منطقه خواهد داشت. الکساندر کوزلوف، وزیر منابع طبیعی روسیه، نیز از کاهش ۲.۴ متری تراز آب خزر در ۲۰ سال گذشته خبر داده بود. سازمان فضایی ایران با تصاویر ماهوارهای، این روند کاهشی را تأیید کرده است.
دریای خزر، با مساحت ۳۷۶ هزار کیلومتر مربع و عمق حداکثر ۱۰۲۵ متر، بزرگترین دریاچه جهان است. حدود ۱۳۰ رودخانه، از جمله ولگا، اورال و سفیدرود، به آن میریزند و حوضه آبریز آن ۳.۵ میلیون کیلومتر مربع را دربرمیگیرد. این دریا با چالشهای زیستمحیطی متعددی از جمله آلودگی نفتی و فاضلاب مواجه است، اما کاهش تراز آب، نگرانی اصلی سالهای اخیر بوده است.
دهمین مجمع رسانهای خزر در ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ در آستراخان با موضوع «تاریخ خزر؛ از گذشته تا آینده» برگزار شد. این مجمع، که ایده آن در سال ۲۰۱۴ شکل گرفت، بر لزوم همکاری ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان برای مقابله با این بحران تأکید کرد. انصاری خواستار تشکیل کارگروه منطقهای برای تدوین برنامههای عملی شد.
